شما اشیا فیزیکی خود از جمله پوشاک، کفش و خوراک را در خانه و محل کار در محل‌های مشخص ازجمله کمدها، کشوها و قفسه‌ها قرار می‌دهید. این سبک رفتاری سبب نظم‌دهی به فضای زندگی و کار شما شده و دسترسی شما به اشیا مورد نیازتان را تسهیل و تسریع می‌بخشد. در حوزه‌ی فناوری‌اطلاعات مفهومی با عنوان داده وجود دارد که مشابه اشیا فیزیکی نیاز به ساماندهی دارند. روز‌به‌روز حجم دادههای تولیدشده بالا می‌رود و با توجه به غیر فیزیکی بودن داده‌ها برای مدیریت آن‌ها باید از مفاهیم فناوری اطلاعات(IT) استفاده نمایید. فناوری اطلاعات برای مدیریت داده‌ها از ابزاری به عنوان پایگاه داده استفاده می‌نماید. در ادامه‌ی این مقاله بطور کامل با پایگاه داده و انواع آن آشنا خواهید شد.
پایگاه داده چیست؟
در طول سال‌های گذشته اسناد سازمان ازجمله فاکتورها و رسیدهای واحد فروش و اطلاعات منابع انسانی مانند قرادادهای کاری و احکام کارگزینی در قالب کاغذها در واحد بایگانی سازمان نگهداری می‌شد و به مرور زمان این روش نگهداری مستندات تغییر یافت و اسناد بصورت غیر کاغذی و در قالب نرم‌افزارهای سازمانی ثبت و مدیریت گردید. شروع به کار با نرم‌افزارهای سازمانی شما را به مفهوم پایگاه داده وصل خواهد نمود.
پایگاه داده که با نام‌های بانک اطلاعاتی و دیتابیس هم شناخته می‌شود به مجموعه‌ای سازمان‌یافته از اطلاعات یا دادههای ساختارمند گفته می‌شود که معمولاً به صورت الکترونیکی در یک سیستم کامپیوتری ذخیره می‌شوند. پایگاه داده به صورت لغوی به معنی مجموعه داده‌ها می‌باشد. به‌عبارت بهتر، پایگاه‌های داده یک مجموعه از داده‌ها هستند که در کامپیوتر ذخیره می‌شوند و به نوعی ساختاردهی می‌شوند که امکان دسترسی به آن‌ها را تسهیل نماید. پایگاه‌های داده امکان هر نوع تغییر در داده‌ها ازجمله اضافه یا حذف داده‌ها را امکان‌پذیر می‌کند؛ با توجه به اینکه داده‌ها در بانک اطلاعاتی در فایل‌ها یا جدول‌ها ساماندهی کرد طبق این سبک مدیریت تغییرات از طریق سطرها، ستون‌ها و اندیس‌های جدول امکان‌پذیر می‌باشد.
مزایای پایگاه داده‌ها
- کاهش انباشت و افزونگی داده
- کاهش خطای به‌روزرسانی و سایر خطاهای انسانی
- ایجاد یکپارچگی بین داده‌ها
- امکان تعریف فرایند استاندارد و مشترک برای نگهداری داده‌ها
- آسان بودن کاربری عملیات مختلف ازجمله افزودن، حذف، ویرایش و جستجو
- قابلیت چند دسترسی به برنامه‌ها
معایب پایگاه داده‌ها
- زمانبر بودن و پیچیدگی پیکربندی و استقرار نرم‌افزار
- هزینه‌ی نسبتا بالا در خرید سخت‌افزار و نرم‌افزار
- مشکل در نگهداری تجهیزات
سیستم مدیریت پایگاه داده
مدیریت پایگاه‌های داده‌ها از طریق سیستم‌های مدیریت پایگاه داده (DBMS) انجام می‌شود. DBMS ها انواع مختلف با امکانات مختلف دارند و سازمان‌ها براساس پارامترهای مختلف ازجمله ابعاد سازمان و نوع دادههای خود از این سیستم‌ها استفاده می‌نمایند. با استفاده از سیستم‌های مدیریت پایگاه داده امکان ویرایش و استخراج داده‌ها برای کاربران فراهم می‌شود.با استفاده از DBMSها امنیت اطلاعات شما حفظ می‌شود و همچنین به یکپارچگی اطلاعاتی می‌رسید. پایگاه‌های داده انواع مختلفی دارند؛ Oracle، My SQL، SQL SERVER سه نوع شناخته‌شده و پرکاربرد پایگاه داده‌ها هستند.
انواع پایگاه داده
سیستم‌های مدیریت پایگاه داده براساس معیارهای مختلف از جمله مدل داده‌ها، توزیع پایگاه داده یا تعداد کاربران طبقه‌بندی می‌شوند. در ادامه‌ی این مقاله با پایگاه دادههای رایج آشنا خواهید شد.
- رابطه‌ای
- توزیع‌شده
- سلسله‌مراتبی
- شی‌گرا
- شبکه‌ای
در میان پایگاه دادههای معرفی شده نوع اول با نام پایگاه داده‌ی رابطه‌ای مزایای زیادی نسبت به انواع دیگر داشته و محبوبیت و کاربرد بیشتری نیز دارد. در پایگاه دادههای رابطه‌ای داده‌ها در قالب جداول نگهداری و نظم‌دهی می‌شوند. زمانی از پایگاه داده رابطه‌ای استفاده کنید که برایتان مشخص بودن روابط داده‌ها اهمیت دارد. در حقیقت، کاربرد این نوع از انواع پایگاه داده در کسب‌وکارهایی کاربردی می‌باشد که شامل تراکنش‌های بالا هستند، مثلاً تجارت الکترونیک و مدیریت موجودی‌های تولید.
پایگاه دادههای رابطه‌ای
از میان انواع پایگاه داده‌ی معرفی شده SQL و MYSQL جزو پایگاه دادههای رابطه‌ای بوده و در صنایع تولیدی و کسب‌وکارهای بازرگانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این دو ابزار PostgreSQL به عنوان یک پایگاه داده‌ی رابطه‌ای جدید و قوی با امکانات و مزایای بیشتر نسبت به منابع دیگر معرفی گردیده‌است.
مزایای پایگاه دادههای رابطه‌ای
- نداشتن محدودیت درحجم داده‌ی ذخیره شده
- بازیابی سریع داده‌ها
- امکان تعریف بیش از یک کاربر در سیستم
- مقیاس‌پذیر بودن
- یکپارچگی داده‌ها و انعطاف‌پذیری بالا
- امنیت بالای داده‌ها با پروتکل‌های جهانی